Cúng giao thừa để làm gì?
Cúng giao thừa là một nghi lễ tâm linh, thể hiện sự kính trọng giữa con người với trời đất, thần linh và những người đã khuất. Tục lệ này ở phương Đông không rõ thời gian ra đời nhưng đã tồn tại hàng ngàn năm qua. Ở Việt Nam, tín ngưỡng thờ thần và tín ngưỡng thờ tổ tiên có sự hòa quyện, gắn chặt vào nhau, khó có sự tách bạch rõ ràng. Tùy theo phong tục tập quán vùng miền có các kỳ cúng lễ khác nhau nhưng cơ bản đều bắt nguồn từ đặc thù trồng lúa với mối quan hệ với thời tiết, thiên tai, địch họa.
Cúng giao thừa là nghi lễ được thực hiện vào thời khắc chuyển giao năm cũ sang năm mới, bắt đầu từ lúc 11:00 đêm 30 cho đến 00:59 ngày mùng 1 Tết. Đây là lúc trời đất giao hòa, vạn tượng sinh sôi, khí xuân tràn ngập khắp nơi, vạn vật thanh tân sức sống. Đó cũng là lúc đánh dấu kết thúc một năm vất vả mưu sinh và khởi đầu cho mười hai tháng sắp tới. Vì thế, dù có đi làm ăn ở đâu xa thì đến dịp này ai nấy cũng cố gắng trở về đoàn tụ.
Trong cái ơn trời bể bao la vì được sống, được làm việc, được phát triển trong năm cũ mà người ta biện soạn lễ cúng thần linh, gia tiên để cảm tạ ơn trên gia hộ. Trước là cảm tạ trời đất, sau là tưởng nhớ tổ tiên, cho đúng đạo hiếu nguồn sinh diệt. Văn khấn giao thừa chia thành hai loại là khấn ngoài trời và khấn trong nhà. Ngoài trời dùng để bày tỏ tấm lòng với các vị thần cai quản, gồm có thần cựu niên (năm cũ) và thần tân niên (năm mới). Trong nhà dùng để bày tỏ tấm lòng với thần quản xứ và gia tiên họ tộc.
Trong nghi lễ này, ai cũng mong cầu cho năm mới được bình an, thông thuận, làm ăn phát triển, sức khỏe dồi dào, tai qua nạn khỏi, công thành danh toại, hạnh phúc lứa đôi, cái con ngoan ngoãn. Vì ngoài sự cảm tạ độ trì thì còn mưu cầu nhiều thứ nên thông thường gia chủ sẽ rất thành tâm, chuẩn bị vật phẩm dâng cúng để được bề trên chứng giám.
Cúng giao thừa ngoài trời trước hay cúng trong nhà trước?
Để trả lời câu hỏi cúng giao thừa ngoài trời trước hay trong nhà trước thì như trên đã nói, ngoài trời dùng để cúng quan hành khiển, trong nhà dùng để cúng thần bản xứ và gia tiên họ tộc, vì thế phải có những tuần tự nhất định. Theo tín ngưỡng thờ thần, mỗi năm có một vị quan hành khiển, một vị quan hành binh, một vị tào phán quan và vô vàn thiên binh thiên tướng được Ngọc Hoàng giao xuống cai quản thế gian. Quan hành khiển quản lý chung, quan hành bình giữ gìn trật tự, tào phán quan ghi chép công tội thiện ác của mỗi cá nhân. Cứ mỗi năm, Ngọc Hoàng lại cử một nhóm quan xuống hạ giới để tuần sát thế gian, nhiệm kỳ mười hai tháng.
Cúng giao thừa ngoài trời là lúc quan cũ và quan mới cùng nhau tuần lãm, bàn giao công việc. Nếu gia đình nào nhân lúc đó mà dâng lễ lòng thành thì được quan cũ lưu phước lưu ân, quan mới ban tài tiếp lộc, sẽ được gặp may trong năm mới. Vì các quan chỉ tuần lãm thoáng qua trong khoảnh khắc giao thừa nên nghi lễ này phải được thực hiện trước.Sau đó mới vô nhà, bày biện vật phẩm, dâng cúng tôn thần bản xứ và tổ tiên nhà mình. Hai lễ cúng này ngoài khâu chuẩn vị vật phẩm thì còn cần cả bài cúng giao thừa vì không phải ai cũng có thể thành thục.
Mâm cúng giao thừa nên có gì?
Mâm cúng giao thừa nên chuẩn bị thành hai lễ, một lễ ngoài trời và một lễ trong nhà. Ngoài trời dùng để cúng quan hành khiển, tiễn quan cũ, đón quan mới. Trong nhà dùng để cúng thần linh bản xứ và gia tiên chủ nhà. Việc chuẩn bị phẩm vật tùy nơi, tùy nhà, tùy phong tục và hoàn cảnh mà có sự khác nhau rất lớn. Quan trọng nhất vẫn là thành tâm, tức là mình thực sự muốn cúng dâng cho các vị.
Mâm cúng giao thừa ngoài trời nên có:
- Hoa tươi, quả đẹp
- Đèn, nến, nước, rượu
- Bánh, kẹo, gạo, muối
- Vàng mã, y phục
- Xôi, chè, chay, tịnh
Mâm cúng giao thừa trong nhà nên có:
- Hoa quả tươi thắm
- Đèn nến sáng choang
- Trà thơm rượu đậm
- Chay mặn tùy tâm
Thực tế, cũng không câu nệ nhiều ít, sở dĩ chúng tôi không nêu cụ thể phẩm vật quá chi tiết vì thần linh, gia tiên cũng không ai đòi hỏi cầu kỳ đến như vậy, miễn sau chứng tỏ được ý lòng.
Văn khấn giao thừa nên có bố cục như thế nào?
Về thể thức, văn khấn theo tôn giáo hay tín ngưỡng có cách bố cục khá riêng. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chủ trương truyền tải cho những người ngoại đạo, không rành việc cúng tế, tức là chỉ có thể khấn nôm mà thôi. Thực tế văn khấn giao thừa rói riêng và văn khấn nói chung cũng không khác một bài báo cáo là mấy, bạn đọc có thể sắp xếp các ý chính như sau:
- Ý 1: Nêu quốc hiệu, niên đại
- Ý 2: Kính thưa các vị thần linh
- Ý 3: Kính mờ ngự tọa, tiến dâng lễ vật
- Ý 4: Trình bày lý do có lễ cúng này
- Ý 5: Ca tụng công đức các vị
- Ý 6: Cảm ơn và sám hối
- Ý 7: Trình bày điều mong cầu
- Ý 8: Cam kết và lời hứa
- Ý 9: Cảm ơn và tạm biệt
Chúng tôi sẽ minh họa các ý này ở bài khấn giao thừa như dưới đây để bạn đọc dễ nắm bắt.
Bài khấn giao thừa ngoài trời Tết Quý Mão
Văn khấn giao thừa ngoài trời có nhiều cách, tùy theo trường phái, tín ngưỡng mà có phương thức diễn đạt khác nhau. Tuy nhiên, đại đa số người dân lại không thông thạo việc này, nếu cứ khiên cưỡng cúng theo cách một tôn giáo hay tín ngưỡng nào đó thì không dễ thực hiện vì chưa hiểu ngọn nguồn cũng như nghi thức. Vì vậy, chúng tôi sẽ gợi ý một bài khấn nôm như sau:
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRIỀU ĐẠI HỒ CHÍ MINH NĂM THỨ 79
Con kính lạy chín phương Trời mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy Đức Bồ Tát Quán Thế Âm cứu khổ cứu nạn chúng sinh
Con kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn Thần
Con kính lạy Ngài Cựu Niên Đương Cai Hành Khiển
Con kính lạy Ngài Tân Đương Niên Thiên Quan
Con kính lạy các Ngài Bản Gia Táo Quân, Chúa Đất, Bản Cảnh Thành Hoàng, cùng Chư vị Tôn Thần
Nay là phút giao thừa năm giữa năm Nhâm Dần và năm Quý Mão
Chúng con là...sinh năm…, …tuổi, cư ngụ tại… Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi đón mừng năm mới, tam dương khai thái , vạn tượng canh tân. Nay Ngài Thái Tuế Tôn Thần, trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Đại Đế giám sát muôn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay thế đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc, nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu Niên Đương Cai Thái Tuế, Ngài Tân Niên Đương Cai Thái Tuế – Trịnh Vương hành khiển, Thạch Tinh hành binh chi thần, Liễu Tào phán quan, Ngài Bản Gia Táo Quân, Chúa Đất, Bản Cảnh Thành Hoàng, cùng Chư vị Thần Linh cai quản xứ này, cúi xin giáng lâm đàn tràng, thụ hưởng lễ vật, chứng giám lòng thành.
Chúng con thiết nghĩ: sinh nơi trần thế, tuệ cạn chướng sâu, nghiệp dày phúc mỏng, được sinh sống, công việc như ngày hôm nay là nhờ ân trên che chở. Chúng con đường trần chưa tỏ, đường âm chưa thông, sao tránh khỏi những sai lầm đạo lý, cúi xin sám hối bỏ qua, mong các Ngài khai tâm khai trí, hướng đường chỉ lối cho chúng con tiến bộ.
Nay phút giao thừa vừa tới, xin nguyện cho dân tộc: quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, nhà nhà hưng thịnh, đất nước phú cường.
Nguyện cho tín chủ: minh niên khang khái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trên, dẹp kẻ tiểu nhân, tai quan nạn khỏi, có được phước duyên gặp nhiều người hiền bạn tốt, làm nhiều việc thiện giúp đời.
Chúng con kính cẩn: tiến dâng lễ vật, cầu nguyên thành tâm, cúi xin chín phương Trời mười phương Chư Phật cùng Chư Vị Tôn Thần chứng giám, phù hộ độ trì. Chúng con xin ngàn lần cảm tạ. Cẩn cáo! Cẩn cáo! Cẩn cẩn cáo!
Bài cúng giao thừa nói trên tuy đơn giản nhưng có thể trình bày được đầy đủ các ý cần thiết. Cách khấn này phù hợp với những người không chuyên, không biết nói thế nào. Chúng tôi tổng hợp và biên soạn ra bài cúng này như một gợi ý để độc giả có thể tham khảo. Dựa trên những ý đó, gia chủ nên có cách khấn của riêng mình cho phù hợp với truyền thống gia đình, trình độ và hoàn cảnh.
Bài khấn giao thừa trong nhà Tết Quý Mão
Bài khấn giao thừa trong nhà khác với ngoài trời vì đối tượng thờ cúng khác nhau. Như trên đã nói, cúng ngoài trời là tiễn quan cũ, đón quan mới, còn cúng trong nhà là bày tỏ với thần linh bản xứ và tổ tiên gia đình. Vì vậy, chúng tôi cũng chuẩn bị một bài khấn nôm có vần để bạn đọc dễ tham khảo:
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
TRIỀU ĐẠI HỒ CHÍ MINH NĂM THỨ 79
Muôn ngàn kính lễ Trời, Đất, Phật, Thánh, Thần, Tiên
Muôn ngàn kính lễ hồn thiêng sông núi nước Việt Nam!
Con xin cung thỉnh Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đức Thánh Trần, Đức Thánh Võ, các bậc tiên đế, tiền nhân liệt tổ
Cùng gia tiên tiền tổ nhà con (ghi họ tên)…………
Hòa cùng gió mây ngự về nơi này (địa chỉ số nhà)…
Giao thừa chứng lễ!
Con kính mời Thiên sứ nhà trời: Trịnh Vương hành khiển, Thạch Tinh hành binh chi thần, Liễu Tào phán quan, cùng quần thần giáng thế. Cho con dâng lễ chắp tay:
Kim ngân tài mã đã bày
Hoa thơm trái ngọt mặn chay ít nhiều
Tấm lòng không chỉ bấy nhiêu
Cúi xin tấu lạy ít điều sau đây:
Sinh ra ở cõi trần này
Ơn trên đâu biết cao dày mà đo
Thân tâm trí của trời cho
Cũng là tích đức ông bà tổ tiên
Nghiệp dày phúc mỏng cho nên
Cúi xin cảm tạ ơn trên độ trì
Triệu năm tạo hóa sơ khi
Vạn năm bờ cõi đền nghì tiền nhân
Gốc nguồn mấy bận gian truân
Lá xanh khắc dạ ghi tâm phụng thờ
Nước non chín đợi mười chờ
Hậu sinh xin được phất cờ trong nôi.
Đông qua xuân đã tới rồi
Cỏ cây thay sắc, đất trời thanh cao
Trước là tạ lễ ơn sâu
Sau là sám hối bể dâu lỗi lầm
Sinh ra trong cõi phàm trần
Âm dương chưa tỏ lẽ gần nẻo xa
Tránh sao những chuyện sa đà
Thân tâm chưa rõ chính tà mà tu
Thôi thì phận mỏng cánh dù
Cúi xin gột rửa để ru lại mình
Trời cao phán xử anh minh
Tổ tông nghiêm khắc niệm tình mà thương
Giúp cho con cháu tỏ tường
Cầm tay chỉ lối vẽ đường ban danh
Bỏ qua lầm lỗi đã đành
Lại còn dạy dỗ cho thành mới thôi
Chúng con xin hứa một lời
Quyết tâm sửa chữa cho đời thêm nay
Tiếp theo xin một điều này
Quan Âm Bồ Tát ra tay bồ đề
Thần Linh, Tiên Tổ tiếp kê
Cho trong gia đạo khỏi bề oan gia
Trước sau phân biệt chính tà
Tròn vuông lo được quảng hà lưu vân
Dơ bùn tống đổi hương lân
Khổ đau tiêu tán dần dần đỏ may.
Bây giờ xin rộng đường mây
Giang sơn xã tắc đổi thay chuyển vần
Bình an, mạnh khỏe, thanh tân
Dân giàu, nước mạnh, đông xuân thịnh cường
Con xin trời phật tình thương
Xin ơn trên chỉ nẻo đường ngược xuôi
Tổ tiên xin đảnh lễ người
Giúp cho gia sự tốt tươi vẹn toàn
Bốn mùa tám tiết an khang
Thời thời hỉ lạc, bình an, mạnh giàu.
Ngoài ra còn những niềm sau
Con xin cho đủ nông sâu thực lòng:
(liệt kê những việc làm được và chưa làm được của năm cũ, sau đó liệt kê ước nguyện cụ thể cho năm mới) ………………
Đầu năm con kính như vầy
Ơn trên cho quả được đầy cầu mong
Nhiệm màu sắc sắc không không
Chúng con xin được ngẩng trông độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Nam mô A Di Đà Phật!
Cúng nhưng không có văn khấn giao thừa có được không?
Văn khấn giao thừa là một phương thức biểu đạt ý nguyện của người cúng thành lời thành ý. Điều đó có thể viết ra giấy, ra sớ hoặc nói ra thành lời hoặc chỉ tâm niệm trong đầu cũng được. Người có thể trình bày được nó rõ ràng thì càng tốt, người không thể làm được điều đó cũng chẳng sao, quan trọng là tấc lòng gia chủ. “Tâm khởi thì thần biết” đó là cái cốt lõi của vấn đề. Tuy nhiên, việc không thể trình bày được bài cúng cũng khiến người ta thiếu tự tin, cho nên cần phải học, ít nhất là có thể tự mình khấn nôm.
Chuyên gia Phong thủy Nguyễn Hoàng là một trong những thầy dạy phong thủy tốt nhất Việt Nam, được biết đến như một Giảng sư đặc biệt, có khả năng biến những thuật ngữ phức tạp của cổ thư thành những khái niệm đơn giản trong đời sống. Chính vì vậy, chương trình “Phổ cập phong thủy vì cộng đồng” do Thầy khởi xướng đã được đón nhận rộng rãi thông qua các bài giảng online, các buổi tọa đàm trực tiếp và trên internet. Thầy là người tiên phong và có nhiều khóa học online nhất Việt Nam trên các nền tảng đào tạo trực tuyến về phong thủy. Vì vậy hàng vạn người học phong thủy, dịch lý, bát tự được thầy hướng dẫn từ cơ bản đến nâng cao, ai chưa biết gì cũng có thể học được, đã trưởng thành và đóng góp cho cộng đồng nhiều giá trị ý nghĩa.
